Tái sinh dòng văn học trinh thám Việt Nam

Sức hút một thời

Dòng văn học trinh thám Việt Nam xuất hiện từ những năm đầu của thế kỷ 20, vào khoảng năm 1910. Tuy nhiên đó chỉ là sự xuất hiện lẻ tẻ và chưa tạo được dấu ấn trên văn đàn cũng như độc giả. Đến nửa cuối những năm 30 của thế kỷ trước, trên văn đàn Việt Nam đã xuất hiện những tiểu thuyết trinh thám - suy luận, trinh thám - mạo hiểm mang đậm nét Việt cùng với sức viết khó ai sánh kịp của tác giả Phạm Cao Củng. Ông được ví như “một vì sao sáng chói” khi góp phần đưa trinh thám Việt trở nên phổ biến rộng rãi đến với bạn đọc. Và từ đó, ông được biến đến với biệt danh “vua trinh thám Việt Nam”. Ngoài Phạm Cao Củng, những tác giả đóng góp vào “thời vàng son” của trinh thám Việt Nam còn có: Bửu Đình, Phú Đức, Nguyễn Chánh Sắt, Bùi Huy Phồn, Thanh Đình Lê Văn Giới, Thế Lữ...

Theo nhà báo Yên Ba, ngoài Phạm Cao Củng, tác giả trinh thám để lại dấu ấn đậm nét trong lòng độc giả cũng như văn học trinh thám Việt Nam phải kể đến Ván bài lật ngửa của Nguyễn Trương Thiên Lý, Ông cố vấn của Hữu Mai cùng một vài tác giả khác. Tuy nhiên, dù đã có một thời vàng son rực rỡ và đã xuất hiện khá lâu nhưng tiểu thuyết trinh thám Việt sau đó dần “phai dấu” trên văn đàn. Hơn nữa, quan niệm cho rằng trinh thám là thứ “văn chương giải trí”, “tiểu thuyết ba xu” cũng ít nhiều ảnh hưởng đến sự phát triển của dòng văn học này.

Dù văn học trinh thám có những thăng trầm, nhưng thực tế, cho đến nay dòng văn học này vẫn có sức hấp dẫn riêng, vẫn có độc giả riêng. Văn học trinh thám gắn với đời sống, gắn với con người (trả thù, phạm tội, xô đẩy trong bóng tối…) gắn với những vụ án, có sự giải mã những nguyên nhân, nút thắt… Chính vì vậy văn học trinh thám li kỳ, lôi cuốn và có sức hấp dẫn. Độc giả khi đã bị cuốn vào một bí ẩn thì muốn phải tìm cho ra bằng được lời giải - PGS.TS. Trần Văn Toàn, Phó trưởng khoa Ngữ văn - Trưởng bộ môn Văn học Việt Nam hiện đại, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội chia sẻ.

Nỗ lực tái sinh

Đông A Book mới đây đã tổ chức buổi giao lưu, tọa đàm và trưng bày sách trinh thám chính trị nhân dịp ra mắt biên khảo Răng sư tử của tác giả Yên Ba; Công ty sách Phúc Minh cũng vừa tái bản series sách trinh thám gồm 5 cuốn của nhà văn Phạm Cao Củng ( Vết tay trên trần, Chiếc tất nhuộm bùn, Kỳ Phát giết người, Nhà sư thọt, Đám cưới Kỳ Phát) là những nỗ lực với hy vọng tạo sự khởi đầu tốt đẹp cho dòng văn học trinh thám trở lại một thuở vàng son.

Theo PGS. TS Phạm Xuân Thạch, hiện nay khi nhiều dòng văn học đang bão hòa, dòng văn học trinh thám như mảnh đất đầy tiềm năng vẫn đang bị “bỏ hoang”, sẽ là điều kiện tốt để các tác giả có sự lựa chọn, đầu tư vào văn học trinh thám. Hơn nữa, những tác phẩm của nhà văn Phạm Cao Củng đã để lại nhiều kinh nghiệm, sự chặt chẽ và cả lý thuyết của văn học trinh thám cho các ngòi bút thế hệ sau cũng là một lợi thế.

Tuy nhiên, theo ông Thạch, văn học trinh thám có những cái khó riêng, nó không nương nhờ hay phụ thuộc vào cảm xúc, dễ viết, dễ tiếp nhận như tản văn mà nhiều tác giả trẻ đã và đang viết. Văn học trinh thám đòi hỏi kiến thức rộng, đa ngành, đa lĩnh vực và cả hiểu biết khoa học. Do đó người viết cần phải có sự đầu tư nghề cao.

Tác giả của biên khảo về cuộc chiến tình báo giữa các cường quốc trong Răng sư tử Yên Ba cũng mong muốn các Nhà sách đầu tư cho dòng văn học trinh thám, nhất là với người viết đương đại để cho ra đời tác phẩm chất lượng chắc chắn sẽ có độc giả và thu hút độc giả.

Về phía các  nhà xuất bản, trong quá trình khảo sát thị trường cho rằng với những tác phẩm về văn học trinh thám đã trở lại ở thời điểm khi các độc giả trẻ đang quan tâm tới trinh thám Việt. Đây là một tín hiệu vui cho những đơn vị có manh nha và mong muốn tái sinh dòng văn học này. Tuy nhiên số lượng tác giả trẻ viết trinh thám ở Việt Nam hiện vẫn chưa nhiều…

Khải Bình